Założenia kolektywu ROD
Podstawą istnienia grupy jest oddolna i dobrowolna inicjatywa, wolna od wszelkiej formy hierarchii i dyskryminacji. Członkowie i członkinie angażują się w ruch odzyskiwania ziemi z obiegu kapitalistycznego, poprzez zajęcie i zagospodarowanie terenu ogrodów działkowych, którym grozi zniszczenie przez deweloperów i spółki budowlane. ROD jest formą laboratorium, gdzie w radykalnych i przyjaznych warunkach zdobywamy wiedzę i
umiejętności związane z uprawą warzyw i ziół, pozyskiwaniem energii ze źródeł odnawialnych, przetwarzaniem żywności, konstruowaniem pomieszczeń, narzędzi, przedmiotów codziennego użytku oraz organizowania życia społeczności i stosowania różnych taktyk oporu i walki z kapitalizmem. Dążymy do samowystarczalności i działamy zgodnie z zasadą zrób to sama/a!

Początki kolektywu
Historia kolektywu ROD rozpoczęła się 14 marca 2015 roku, podczas spotkania poświęconego międzynarodowej sieci radykalnych projektów ekologicznych Reclaim The Fields. Na warszawskim skłocie Syrena zgromadziło się około 30 osób, aby rozmawiać o problemie zawłaszczania ziemi oraz potrzebie działań na rzecz odzyskiwania ziemi na naszym podwórku. To był pierwszy krok.

Następnego dnia zorganizowaliśmy spacer, aby przyjrzeć się jednemu z interesujących nas terenów – ogrodom działkowym położonym niedaleko Wisły, na warszawskich Siekierkach. Miejsce to wywarło na nas wielkie wrażenie – zauważyliśmy zniszczone ogrodzenie, rozszabrowane domki, pogorzeliska. Wyglądało, jakby działki opuszczono w pośpiechu. To, czego nie rozszabrowano, pozostawiono w nieładzie wewnątrz lub na zewnątrz budynków. Postanowiliśmy, że właśnie tu chcemy rozpocząć działania.

Kilka dni później byliśmy gotowi do pracy. Zorganizowaliśmy wszelkie materiały potrzebne do sprzątania i spotkaliśmy się na miejscu. Wybraliśmy pierwszą działkę, którą chcieliśmy się zaopiekować. Widok był smutny – z drewnianego domku pozostało pogorzelisko pełne stopionego plastiku, części garderoby, zabawek, naczyń, innych przedmiotów codziennego użytku. Przez następny tydzień dzień w dzień pracowaliśmy nad odzyskiwaniem materiałów i uprzątnięciem terenu. W miejscu, gdzie wcześniej stał domek ułożyliśmy płyty chodnikowe, na których ustawiliśmy skrzynki z pierwszymi sadzonkami. Sąsiednią działkę zagospodarowaliśmy jako kuchnię. Działania nabierały rozpędu. Szybko okazało się, że ogródki działkowe nie zostały całkowicie opuszczone. Teren, który zajęliśmy, w wyniku reprywatyzacji trafił w ręce biznesmenów, jednak część dalej użytkowana jest przez działkowców. Zastraszania, kradzieże, odcięcie wody i prądu czy podpalenia zniechęciły wielu z nich do korzystania z tego miejsca. Rozmowy z użytkownikami i zarządem działek ujawniły wiele nieprawidłowości. Były także dla nas pierwszym wyzwaniem – zależało nam na nawiązaniu dobrych stosunków i współpracy przy ratowaniu terenu przed działaniami deweloperów i szabrowników. Postanowiliśmy zorganizować spotkanie, aby zapoznać się z działkowcami i przedstawić im swoje doświadczenia oraz pomysły na działania. Niestety, mimo informacji i prywatnych rozmów, na spotkaniu nie pojawił się nikt z nich. Wydaje nam się, że powodem tego była duża nieufność działkowców nie tylko wobec nas, ale także wobec siebie nawzajem oraz wobec zarządu. Prawdopodobnie nie wiedzieli do końca co o nas myśleć, lecz nasza obecność była tolerowana. Nie było jednak mowy o jakiejkolwiek współpracy, choć zachęcaliśmy ich do odwiedzin czy korzystania z dostępnych narzędzi, pokazywaliśmy wyniki pracy, opowiadaliśmy o planach.

Wiosenny Gathering Last Minute
Rozpierała nas energia, jednak wiedzieliśmy, że potrzebujemy więcej rąk do pracy. Skorzystaliśmy więc z jednego z narzędzi Reclaim the Fields, „gatheringu”. Gathering, czyli zgromadzenie lub spotkanie to kilku/kilkunasto dniowe wydarzenie, którego celem jest wspólna praca i wymiana doświadczeń. Przygotowaliśmy plan prac i warsztatów, rozesłaliśmy zaproszenia, puściliśmy w świat informacje. Musieliśmy zadbać o jak najlepsze warunki sanitarne dla uczestników i uczestniczek spotkania. Najpierw zbudowaliśmy toaletę kompostową, zaraz potem ulepszaliśmy kuchnię: w przylegającej do niej komórce stworzyliśmy prysznic, na dachu umieściliśmy dwa panele słoneczne – prezent od jednego z naszych przyjaciół oraz własnoręcznie zrobiony kolektor słoneczny połączony z umieszczoną obok niego beczką oraz wierzą ciśnień zbudowaną na sąsiednim drzewie (wieża wytrzymuje ciężar tysiąc-litrowego kubika). Dzięki temu my oraz nasi goście cieszyć możemy się elektrycznością oraz ciepłą wodą pod prysznicem – i to całkowicie samowystarczalnie! W trakcie gatheringu odwiedziły nas zarówno osoby z Polski, jak i zaprzyjaźnione kolektywy z Europy. Podczas warsztatów i kolektywnych prac udało nam się wyspawać i umocnić bramę, przygotować i obsiać dwa ogrody warzywne oraz szklarnię, zbudować kompostowniki oraz bender – konstrukcję z powiązanych i splecionych ze sobą giętkich gałęzi. Na tym jednak nie koniec. Gathering się skończył, ale chcieliśmy rozbudowywać to miejsce dalej. Po kilku tygodniach udało nam się przygotować trzeci ogród warzywny wzorując się na najpopularniejszych praktykach permkultury. Myśleliśmy także o
miłym miejscu na ognisko, spotkania, a w przyszłości piec
chlebowy. Tak narodziła się wizja tipi…

Warszawski Action Camp
Między 11, a 25 września 2015 zorganizowaliśmy pierwszy warszawski Action Camp – dwutygodniowy obóz, w którym wzięły udział osoby z Polski, Niemiec i Francji. Wspólnie dokończyliśmy budowę świetlicy (miejsca na spotkania i warsztaty) i pracowaliśmy nad przekształceniem terenu przed działkami (zarośniętego i zaniedbanego) w przyjazny park. Przycięliśmy trawę, wycięliśmy część krzaków, zebraliśmy śmieci, z których zbudowaliśmy domek przykryty gliną i trawą, zbudowaliśmy kilka ławek, kompostownik i toaletę kompostową. Odbyło się też kilka warsztatów przetrwania z pozyskiwania darmowej energii, kompostowania i stawiania konstrukcji.

Spotkaliśmy się z bardzo pozytywnymi reakcjami sąsiadów, którzy z zainteresowaniem obserwowali zmiany, jakie zachodzą na zajętym terenie. Poświęciliśmy dużo czasu na rozmowy  i informowanie ich o sytuacji prawnej zarówno działek, jak i parku społecznego. Jak się okazało, wielu z nich nie zdawało sobie sprawy z planów i działań miasta i biznesmenów.

W trakcie Action Campu wzięliśmy udział w oficjalnym zebraniu działkowców, zorganizowanym przez Polski Związek Działkowców. Podczas spotkania jasno przedstawiliśmy swoje stanowisko i determinację do pozostania i obrony terenu przed deweloperami. Mimo prób odebrania nam głosu przez przewodniczącą – która przez cały czas starała się zamydlić oczy działkowcom – udało nam się przekonać chociaż część z nich do nie opuszczania swoich ogrodów i nie podejmowania negocjacji z korporacjami.

Od końca września pracowaliśmy nad przystosowaniem terenu do zimy – ocieplaliśmy domy, budowaliśmy piece, zbieraliśmy drewno. Wszystko po to, aby kolektyw mógł działać cały rok. Efekty naszej pracy możecie zobaczyć odwiedzając ROD!

Europejskie spotkanie Reclaim the Fields w Warszawie

W styczniu 2016 gościliśmy na ROD coroczne europejskie spotkanie sieci RtF. Przyjechało do nas ponad 30 osób – reprezentantów i reprezentantki kolektywów z Rumunii, Słowenii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Francji i Anglii. Przez cztery dni mieliśmy okazję zacieśniać więzi, wymieniać się informacjami o sytuacji w poszczególnych krajach, dyskutować na istotne dla sieci tematy (jak GMO, wsparcie rolników w Syrii, rozwój Reclaim the Fields na terenie Europy Wschodniej), podsumować ubiegłoroczne działania i zaplanować kolejne.

Rodzinne Ogrody Działkowe „Bartycka” powstały w 1989 roku na gruntach, które przez działkowców nazywane są publicznymi, a przez dewelopera prywatnymi. Jak było naprawdę? Trudno dociec, gdyż wiele dokumentów zaginęło, a do reszty dostęp jest utrudniony. Udało nam się ustalić, że teren zagospodarowany został jako Pracownicze Ogrody Działkowe Naczelnej Organizacji Technicznej. Po uchwaleniu ustawy o ogrodach działkowych POD Bartycka przekształciły się w Rodzinne Ogrody Działkowe. Teren podzielony był pomiędzy rodziny, które w świetle prawa nazywane są „użytkownikami”. Oznacza to, że osoby te mają prawo użytkować teren, nie będąc właścicielami gruntu, a jedynie przedmiotów (np. altanki, narzędzia, meble) i nasadzeń. Przez ponad 30 lat teren ten służył im do uprawy i rekreacji.

Widok jednego z domków. Wszystkie wartościowe przedmioty zostały rozkradzione, a reszta porozrzucana na zewnątrz.

Sytuacja zmieniła się kiedy pewna grupa anonimowych osób uzyskała w sądzie akt własności części terenu, powołując się na jego zasiedzenie. Jak tłumaczą działkowcy jedynym dowodem jaki przedstawiły te osoby były ich wzajemne zeznania. Mimo wielu nieprawidłowości i jawnemu oszustwu, sąd przyznał im rację. Zaraz potem prawa do gruntu odsprzedane zostały prywatnym inwestorom. Trudno jest jednak prześledzić ten proces. Co kilka lat tworzone były nowe podksięgi wieczyste, a inne dokumenty (jak na przykład akt założycielski ogródków działkowych) zaginęły, co przyznaje nawet urząd miasta.

Zdemolowany domek

Dom Development, nowy właściciel gruntu, wystąpił do sądu o eksmisję użytkowników, jednak wniosek został oddalony. Wtedy rozpoczęła się fala represji. Zaczęło się od nacisków na zarząd Polskiego Związku Działkowców o udostępnienie danych osobowych działkowców. Kiedy zarząd odmówił ich wydania, deweloper rozpoczął rozwiązania siłowe. W 2009 roku firma budowlana przy wsparciu firmy ochroniarskiej wjechała na teren przy użyciu ciężkich maszyn, zdemolowała część działek i postawiła płot, który teoretycznie odgradzać miał część „prywatną” od „miejskiej”. Problem w tym, że deweloper nie miał do tego absolutnie żadnego prawa, mało tego – naruszył stan posiadania działkowców. Ale to kilkorgu działkowcom wytoczono procesy sądowe (nie wiadomo skąd nastąpił wyciek danych osobowych), żądając kilkudziesięciu tysięcy złotych za użytkowanie terenu prywatnego. Władze Warszawy pozostawiły ich samych sobie, a nawet wspierały dewelopera nasyłając na zarząd kolejne kontrole i nakładając wysokie kary pieniężne mające zmusić zarząd do ujawnienia danych osobowych działkowców.

Resztki spalonego domku

W ubiegłym roku fala represji nasiliła się jeszcze bardziej. Spółka zabroniła jakichkolwiek prac na terenie ogródków pod groźbą utraty prawa do odszkodowania za odebranie działki. Jak mówił jeden z działkowców: „Nawet dziury w dachu nie mogę naprawić”. Ale po co to robić skoro i tak działka nie może już służyć tak jak dawniej? Odłączono dostęp do wody i prądu, także na terenie oficjalnie dalej należącym do miasta, więc nie podlegającym „władzy” biznesmenów. Trudno jest coś uprawiać, trudno zostać na wieczór, trudno czuć się bezpiecznie. W ostatnim roku nasiliły się przypadki kradzieży, przede wszystkim wczesną wiosną. Niemal wszystkie domki na przejętej części zostały rozszabrowane i zdemolowane, wykopano również drogocenne rośliny. To, czego nie skradziono, pozostawiono rozrzucone na zewnątrz jako znak, że działkowcy powinni dobrowolnie opuścić teren. Kilka domków spłonęło. Dla wielu działkowców było to za wiele. Przestraszeni, z poczuciem porażki i beznadziei, z bardzo negatywnymi odczuciami co do zarządu działek i siebie nawzajem, przestali się na nich pojawiać. Ogródki zaczęły pustoszeć.

Zastanawiające są jednocześnie działania zarządu. Na początku całej historii kategorycznie odradzał działkowcom jakichkolwiek indywidualnych kontaktów z deweloperem, który proponował kilkutysięczne odszkodowania. Kilka osób postanowiło podjąć samodzielne negocjacje, ale większość zaufała zarządowi. Na początku września 2015, działkowcy dostali informacje o zebraniu. Podczas spotkania poinformowano ich, że zarząd planuje podpisać ugodę sądową z deweloperem, którą w skrócie można opisać tak: a) działkowcy jak najszybciej opuszczają wskazany przez dewelopera teren – nie otrzymując żadnego odszkodowania; b) deweloper wspaniałomyślnie nie wytoczy zarządowi i działkowcom procesów o korzystanie z prywatnego gruntu. Kontrowersyjne, oburzające, niewiarygodne. Ale jak najbardziej prawdziwe. Tym bardziej, że 1 października część z nich otrzymała pismo od okręgowego zarządu z nakazem opuszczenia działek do 20 października 2015 i oczyszczenia ich z ruchomości i nasadzeń. W tym samym piśmie zarząd informuje, że oczekuje na projekt ugody napisanej przez Dom Development. Pytanie brzmi: dlaczego takie pismo wysyłane jest w takim terminie, dając działkowcom 20 dni na opuszczenie ternu, który użytkowali przez ponad 30 lat? Dlaczego zarząd nie wspiera ich walki o swoje prawa? Dlaczego przemawia wykorzystując argumenty dewelopera i używając jego języka? Zwłaszcza, że nic nie jest stracone, a jedna ze spraw dalej toczy się w sądzie – jest zawieszona, a nie zakończona, jak próbuje się wmówić ludziom.

Podsumowując, co jest nie tak:

– niejasny proces założenia ogrodów działkowych
– jeszcze bardziej niejasny proces przejęcia praw własności przez spółkę Dom Development i spółkę Dom
– niekompetencja miasta i NOTu w archiwizacji dokumentów
– bezprawne działania dewelopera, które miały zmusić działkowców do „dobrowolnego” opuszczenia działek

– zawiłe działania okręgowego zarządu, który zamiast bronić interesów działkowców, łudził ich przez kilka lat, aby potem zawrzeć ugodę z deweloperem (bez negocjacji, gdyż projekt ugody od początku do końca wyznaczał deweloper)

– działania zarządu, który likwiduje działki nawet na terenie miejskim, bez żadnych wyjaśnień i odszkodowań, bez konsultacji i wbrew woli ich użytkowników